Więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych i więzień, pochodzący lub związani z Chwałowicami.

Życiorysy poniżej opisanych więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych i więzień z książki autorstwa Jerzego Klistały pt. „MARTYROLOGIUM
MIESZKAŃCÓW ZIEMI RYBNICKIEJ, WODZISŁAWIA ŚL., ŻOR, RACIBORZA W LATACH 1939-1945

BIAŁAS MAKSYMILIAN, Więzień KL Auschwitz nr 181847, KL Buchenwald nr 119391.  W czasie drugiej wojny światowej – obóz dla jeńców wojennych (szeregowców i podoficerów w Niemczech).  Urodzony 24.06.1926 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Aresztowany początkiem 1944 r. i przekazany do KL Auschwitz, gdzie zarejestrowany był 17.04.1944 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr 181847. Następnie, 22.01.1945 r. przeniesiony został do KL Buchenwald i tam zarejestrowany jako więzień nr 119391. Brak informacji dalszym o losie tego więźnia.
Bibliografia: I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 458. 

Białas Maksymilian

BITTNER WILHELM, Więzień obozu jenieckiego Altengrabow, wiezień obozu pracy.
Urodzony 6.04.1903 r. w Zamysłowie – dzielnica Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec – uczestnik drugiego i trzeciego powstania śląskiego, działacz plebiscytowy. Pracownik kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Od 15.03.1925 r. służył jako wojskowy w stopniu sierżanta – uczestniczył w kampanii wrześniowej w 95 Pułku Piechoty Dywizji Korpusu Ochrony Pogranicza w woj. lwowskim. Dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w obozie jenieckim Altengrabow, skąd udało mu się uciec 24.12.1939 r. Zatrzymano go na terenie Słowacji, aresztowano i skierowano do obozu pracy w kamieniołomach, skąd ponownie uciekł. Po powrocie w rodzinne strony, zaangażował się w działalność organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Po zakończeniu okupacji, od 1.04.1945 r. komendant posterunku Milicji Obywatelskiej w Zamysłowie, od 26.06.1945 r. pracownik PKP jako kierownik pociągu – pracował do czerwca 1962 r. Zmarł 15.01.1969 r. w Rydułtowach. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 21. 

BRACHMAN KONRAD, Więzień w Sosnowcu, KL Auschwitz nr 1269. Urodzony 16.11.1909 r. w Chwałowicach k/Rybnika, mieszkaniec tejże miejscowości. Harcmistrz, nauczyciel. Aresztowany w początkowym okresie trwania okupacji hitlerowskiej tj. 11.04.1940 r. i przekazany wpierw do więzienia policyjnego w Sosnowcu a stamtąd do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany był 27.06.1940 r. jako więzień nr 1269. Zwolniony z obozu 2.07.1942 r. Bibliografia: I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 36; Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

BUDNY JÓZEF, Więzień KL Oranienburg. Urodzony 13.03.1889 r. w Zabrzu, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Ukończył gimnazjum w Pszczynie, następnie studiował w Wyższej Szkole Handlowej we Wrocławiu. W 1918 r. organizował pierwsze wojskowe komórki konspiracyjne w pow. rybnickim. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec – uczestnik trzech powstań śląskich, były dowódca baonu w powstaniach śląskich. Członek Związku Powstańców Śląskich, działacz plebiscytowy. W okresie 1921-1925 sędzia grodzki w Rybniku. Brał udział w kampanii wrześniowej w mundurze dowódcy Baonu powstańców śląskich, a gdy wracał w tym mundurze – po rozgromieniu wojska polskiego przez hitlerowców 3.10.1039 r., został w Pszczynie aresztowany. Z Pszczyny przetransportowano go do więzienia w Rybniku, a po kilku dniach do KL Oranienburg gdzie zginął 2.07.1940 r. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 28; Zbiory J. Delowicza. 

CZYŻ FRANCISZEK, Więzień KL Dachau.  Urodzony 24.05.1891 r. w Ruptawie pow. rybnicki, mieszkaniec Ruptawy, kolejarz. Były powstaniec – brał udział w pierwszym i drugim powstaniu śląskim jako dowódca sekcji, natomiast w trzecim jako dowódca 12 kompanii 3 Baonu 13 pp. żorskiego. Ze swoją kompanią walczył o Piaski Rybnickie potem o dworzec i szpital dla umysłowo chorych w Rybniku, walczył pod Kędzierzynem i o Stare Koźle. Po powstaniu pracował jako górnik kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Kilka lat był bezrobotnym, jednak ostatnie lata przed drugą wojną światową pracował na kolei. Został aresztowany 12.04.1941 r. i przekazany do KL Dachau. Zwolniony z obozu 12.11.1942 r. Pracował do końca okupacji w niemieckiej firmie przy naprawie i układaniu torów kolejowych w Boguminie, Raciborzu, Dziedzicach. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Franciszka Czyża), skor. 5. 

CZYŻ JÓZEF , Więzień KL Buchenwald. Urodzony 15.07.1909 r. w Ruptawie pow. rybnicki, syn Ludwika. W okresie plebiscytu i powstania śląskiego miał dwanaście lat – był zatrudniany przez ojca jako goniec do przenoszenia polskich materiałów propagandowych i roznoszenia zaproszeń na zebrania polityczne. Do wybuchu drugiej wojny światowej był górnikiem kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Aresztowany w październiku 1939 r. i przekazany do KL Buchenwald. Przebywał w obozie do końca okupacji hitlerowskiej – został wyzwolony przez wojska amerykańskie 11.04.1945 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Pawła Czyża), skor. 5. 

DUDA CZESŁAW, Więzień w Norymbergii, KL Mauthausen-Gusen.
Urodzony 24.08.1920 r. w Radlinie Dolnym pow. rybnicki, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. W latach 1932-1935 uczeń Państwowego Gimnazjum w Rybniku, harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Po zdaniu matury, studiował, a ukończywszy studia rozpoczął pracę w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Dnia 1.09.1939 r. zatrzymany został przez hitlerowców i dostał się do więzienia w Norymbergii. Po zwolnieniu z więzienia i powrocie do miejsca zamieszkania rodziców – początkiem 1940 r., zaangażował się w działalność w „Szarych Szeregach”. Czynił przygotowania do ucieczki na Węgry, lecz prawdopodobnie przez zdradę, został aresztowany 1.05.1940 r. i więziony w więzieniu w Rybniku, następnie przekazany do KL Dachau, a po sześciu tygodniach przeniesiony do KL Mauthausen-Gusen. Wycieńczony ciężką pracą w kamieniołomach, zmarł 27.11.1941 r.

Akt zgonu Czesława Dudy wystawiony w obozie koncentracyjnym Mauthausen II. (Archiwum SP 13)

Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 42; Zbiory J. Delowicza (relacja Heleny Duda i Czesława Blanika); W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

DYKACZ ROMAN, Więzień gestapo w Rybniku, KL Dachau. Mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Wykształcenie wyższe – inżynier. Aresztowany 13.04.1940 r., wpierw był więziony w więzieniu w Rybniku, a następnie przesłany do KL Dachau. Zarejestrowany w obozowej ewidencji jako więzień nr 12666. Zwolniony z obozu do domu 30.10.1940 r.


Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

GAMOŃ WINCENTY, Więzień stalagu w Stargardzie. Urodzony 21.09.1916 r. w miejscowości Rowień k/Rybnika, syn Wincentego i Marii z d. Pizia, mieszkaniec Rownia. W 1936 r. otrzymał zatrudnienie w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. 5.05.1938 r. powołany został do czynnej służby wojskowej do 2 Baonu Strzelców Morskich w Gdyni i ukończył szkołę podoficerską. Brał udział w kampanii wrześniowej – w obronie wybrzeża i dostał się 19.09.1939 r. do niewoli niemieckiej w Bobi Dole, następnie przekazany do Stalagu II D (numer jeńca 1227) w Stargardzie, gdzie przebywał jako Polski jeniec wojenny do końca stycznia 1945 r. Po uwolnieniu przezwojska rosyjskie, 26.03.1945 r. wrócił do Rownia. Od 1945 do 1950 r. pracował w Urzędzie Gminnym w Rowniu i Boguszowicach. Od 1.02.1950 r. podjął pracę w Fabryce Sygnałów Kolejowych w Gotartowicach, gdzie pracował jako księgowy do 31.12.1976 r. Przeszedł na emeryturę 1.01.1977 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza, segr. I.

GATNAR ANTONI, Więzień KL Buchenwald. Mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, pracował jako górnik w kop. „Chwałowice”. Były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Aresztowany już w pierwszych dniach okupacji hitlerowskiej (23.09.1939 r.) został przekazany do KL Buchenwald. Zwolniony z obozu 10.10.1942 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

GRUCA TEODOR, Więzień KL Buchenwald. Mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, nauczyciel, harcerz. Aresztowany 11.04.1940 r. i skazany na pobyt w KL Buchenwald. Przeżył w ciężkich warunkach egzystencji obozowej i doczekał się 11.04.1945 r. wyzwolenia przez wojska amerykańskie. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

HOŁA FELIKS, Więzień KL Buchenwald. Urodzony 28.05.1884 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Były członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich, naczelnik gminy w Chwałowicach, gorliwy Polak i działacz społeczny. Po powrocie ze wschodu – dokąd uciekł przed agresją hitlerowską na Polskę, aresztowany 10.09.1939 r. i przekazany do KL Buchenwald gdzie zginął 20.04.1941 r. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 36; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 66; Zbiory J. Delowicza. 

KACZOR FRANCISZEK, Więzień KL Dachau. Urodzony 19.08.1906 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, nauczyciel. Uchodźca z ziemi opolskiej, członek zarządu Związku Obrony Kresów Zachodnich. Aresztowany w początkowym okresie okupacji hitlerowskiej tj. 11.04.1940 r. i przekazany do KL Dachau. Po kilku miesiącach tj. 12.11.1940 r. został zwolniony z obozu. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza.

KŁOSOWSKI FRANCISZEK, Więzień KL Gross-Rosen. Urodzony 10.09.1902 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, pracował jako górnik –maszynista szybowy. Były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. W okresie okupacji hitlerowskiej należał do komunistycznej komórki ruchu oporu, kolportował ulotki antyhitlerowskie. Aresztowany za tę działalność 30.05.1944 r. i przekazany do KL Gross-Rosen, zginął w tym 9.03.1945 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

KOCUREK STANISŁAW, Więzień KL Auschwitz nr 85162. Urodzony 3.01.1906 r. w Mikoszowie Śląskim, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, pracownik umysłowy. W okresie okupacji hitlerowskiej członek organizacji ruchu oporu. Aresztowany przez gestapo 27.12.1942 r. i skazany na pobyt w KL Auschwitz gdzie został zarejestrowany 30.12.1942 r. jako więzień nr 85162. Zwolniony z obozu 13.09.1943 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

KOŻDOŃ FRANCISZEK, Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 146601, KL Buchenwald nr 30076. Urodzony 26.09.1915 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Po ukończeniu szkoły powszechnej, był uczniem rybnickiego gimnazjum. Harcerz IX Drużyny Harcerzy mi. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. W czerwcu 1939 r. powołany został do służby wojskowej. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. W czasie okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu w Szarych Szeregach, był żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany 25.06.1943 r., przebywał wpierw w więzieniu śledczym w Mysłowicach, a następnie przekazany został 6.09.1943 r. do KL Auschwitz gdzie zarejestrowano go jako więźnia nr 146601. Transportem zbiorowym wywieziony do KL Buchenwald gdzie zarejestrowano go jako więźnia nr 30076. Przeżył w obozie do jego wyzwolenia w dniu 11.04.1945 r. przez wojska amerykańskie i wrócił do kraju. Pracował w resorcie górnictwa, do czasu przejścia na emeryturę na stanowisku z-cy dyrektora do spraw inwestycyjnych kopalni „Moszczenica” i „Jastrzębie”. Członek i działacz Związku Kombatantów RP w Rybniku.
Bibliografia: A. Mrowiec, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem, Katowice 1958 r., s. 26; Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku, Katowice 1986 r., s. 244; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 87; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 392; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170, 308, 383; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 8; Ziemia rybnicko-wodzisławska, pod red. J. Ligenzy, Katowice 1970 r., s. 262, 263; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., s. 15, 39, 44, 45, 203, 256; Zbiory J. Delowicza; Relacja Józefa Sobika, jego pamiętnik i wykazy członków ZWZ. 

Kożdoń Franciszek

KOŻDOŃ FRANCISZKA z d. KEMPNA, Więźniarka w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 50195. Urodzona 22.12.1891 r. w Pielgrzymowicach pow. rybnicki. Matka wielodzietnej rodziny: Franciszka, Józefa, Janiny, Tadeusza, Władysława, Pawła, Jana, Jerzego – także więzionych w obozach koncentracyjnych, działaczka ZHP, Towarzystwa Polek, Towarzystwa Śpiewaczego „Seraf”. Od jesieni 1939 r. rodzice i starsi synowie należeli do SZP – ZWZ/AK. W ich domu prowadzono nasłuch radiowy, kolportowano prasę. Aresztowana za sprzyjanie ruchowi oporu 25.06.1943 r., przekazana została wpierw do więzienia śledczego w Mysłowicach, a stamtąd przetransportowana 20.07.1943 r. do KL Auschwitz-Birkenau i zarejestrowana jako numer obozowy 50195. Zmarła 29.01.1944 r. w obozie kobiecym Birkenau na tyfus. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 87; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., 16, 22, 27, 28, 32; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 567; Ziemia rybnicko- wodzisławska, pod red. J. Ligenzy, Katowice 1970 r., s. 262, 263; Zbiory J. Delowicza; APMA-B Ankieta 25.01.1956 r. (sygn. Mat./1013, nr inw. 43617). 

Kożdoń Franciszka

KOŻDOŃ JAN, Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 132125, KL Buchenwald.
Urodzony 19.10.1927 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Harcerz IX Drużyny Harcerzy mi. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Z nastaniem okupacji hitlerowskiej członek Szarych Szeregów. Aresztowany przez gestapo 25.06.1943 r. wpierw przewieziony do więzienia śledczego w Mysłowicach, a następnie przekazywany do obozu KL Auschwitz gdzie zarejestrowany został jako więzień nr 132125. Potem przekazany był do KL Buchenwald gdzie doczekał się wyzwolenia w dniu 11.04.1945 r. Po powrocie do domu, podjął działalność w harcerstwie – był drużynowym IX Drużyny w Chwałowicach. Inżynier górnik, sztygar w kopalni „Chwałowice”. Porucznik WP, członek Związku Kombatantów RP. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., s. 18, 28, 34, 35, 36; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 87; Ziemia rybnicko- wodzisławska, pod red. J. Ligenzy, Katowice 1970 r., s. 263; Zbiory J. Delowicza. 

KOŻDOŃ JANINA, Więźniarka w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 548417, KL Rawensbrück. Urodzona 4.02.1919 r. w Chwałowicach k/Rybnika, harcerka. Ukończyła gimnazjum Sióstr Urszulanek w Rybniku. Od początku okupacji hitlerowskiej zaangażowana w ruchu oporu – działała w Szarych Szeregach. Aresztowana 25.06.l943 r., wpierw była więziona w więzieniu śledczym w Mysłowicach a stamtąd przekazana 6.09.1943 r. do KL Auschwitz-Birkenau gdzie zarejestrowana była jako więźniarka nr 548417. 8.09.1944 r. została przetransportowana do KL Rawensbrück gdzie doczekała się wyzwolenia przez wojska amerykańskie. Zmarła w latach 70-tych, spoczywa na cmentarzu w Chwałowicach. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., s. 17, 28, 32, 33, 35, 36, 111; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 88; Ziemia rybnicko- wodzisławska, pod red. J. Ligenzy, Katowice 1970 r., s. 262, 263; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 589; Zbiory J. Delowicza. 

Kożdoń Janina

KOŻDOŃ JÓZEF, Więzień KL Dachau, KL Mauthausen-Gusen nr 43706 i 5303.
Urodzony 12.03.1917 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Harcerz IX Drużyny Harcerzy mi. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Ukończył rybnickie gimnazjum, wstąpił ochotniczo do wojska polskiego. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Od początku okupacji działał w ruchu oporu w Szarych Szeregach, ZWZ/AK. Aresztowany przez gestapo, 5.05.1940 r. i przetransportowany do KL Dachau, 26.06.1940 r. został przekazany do KL Mauthausen-Gusen gdzie zarejestrowano go jako więźnia nr 43706 i 5303. Przeżył w obozie do jego wyzwolenia w dniu 5.05.1945 r. Po powrocie do domu podjął pracę jako sztygar w kopalni w Mysłowicach. Zmarł w latach 70-tych, spoczywa na mysłowickim cmentarzu. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 88; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., 16, 25, 26, 35, 36; APMA-B Kartoteka (sygn. D. Mau. 3a/11809, nr inw. 65749); Zbiory J. Delowicza. 

KOŻDOŃ PAWEŁ (ojciec), Więzień KL Rawensbrück.
Urodzony 30.06.1890 r. w Karwinie. Pracował w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach, był wiceprzewodniczącym rady zakładowej w kopalni. Działacz społeczny, współzałożyciel i członek Towarzystwa Śpiewaczego „Seraf” w Rybniku, organizator Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Chwałowicach oraz Towarzystwa Czytelni Ludowych. Członek POW Górnego Śląska, uczestnik trzech powstań śląskich, działacz plebiscytowy. Przed drugą wojną był zastępcą naczelnika gminy w Chwałowicach. Aresztowany 10.09.1939 r., skierowany został do KL Rawensbrück gdzie zginął 12.06.1942 r. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 88; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., s. 15, 21-24; L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; Zbiory J. Delowicza. 

KOŻDOŃ PAWEŁ (syn), Więzień KL Auschwitz nr 130970. Urodzony 11.07.1924 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Z nastaniem okupacji hitlerowskiej działał aktywnie w ruchu oporu w Szarych Szeregach, był żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany przez gestapo 25.06.1943 r. Po śledztwie, 23.07.1943 r. przekazany na pobyt w KL Auschwitz gdzie został zarejestrowany jako więzień nr 130970. Zbiegł z obozu 31.08.1944 r. i podjął ponownie walkę z okupantem w oddziale partyzanckim AK. Zginał 12.12.1944 r. w czasie akcji partyzanckiej w Chwałowicach. Pochowany na chwałowickim cmentarzu. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 88; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 367; M. Brzost, Rybnicki Inspektorat Armii Krajowej, Katowice 1995 r., s. 135; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 8; Ziemia rybnicko-wodzisławska, pod red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 262, 263; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 308, 381; Zbiory J. Delowicza. 

Kożdoń Paweł (syn)

KOŻDOŃ WŁADYSŁAW, Więzień KL Buchenwald. Urodzony 1.09.1922 r. w Chwałowicach k/Rybnika. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im, Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Z nastaniem okupacji członek Szarych Szeregów i tajnej drużyny harcerskiej w Chwałowicach gdzie był drużynowym. Aresztowany przez gestapo 10.09.1939 r., wywieziony do KL Buchenwald, 11.04.1945 r. został wyzwolony przez wojska amerykańskie. W 1946 r. zdał maturę w rybnickim gimnazjum. Zamieszkał we Wrocławiu. Po ukończeniu studiów na politechnice wrocławskiej, zatrudniony został jako inżynier w biurze projektów we Wrocławiu. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984 r., s. 165-170; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 88; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003 r., s. 17, 23, 24, 35, 36; Ziemia rybnicko- wodzisławska, pod red. J. Ligenzy Katowice 1970 r., s. 263; Zbiory J. Delowicza. 

MACHULIK BRONISŁAWA z d. WINNICKA, Więźniarka w Czeskiej Lipie, Dreźnie, KL Auschwitz nr 75306. Urodzona 18.12.1921 r. w Pakoszówce, pow. sanocki, mieszkanka Sanoka (do czasu okupacji). W 1942 r. wysłana przez Arbeitsamt na roboty przymusowe do miejscowości Czeska Lipa (obecne Czechy) – wioska Oberlibich, gdzie pracowała u niemieckich gospodarzy. Wiosną 1943 r. poznała skoszarowanego w tej miejscowości żołnierza niemieckiego, pochodzącego ze Śląska. Za kontakt z niemieckim żołnierzem i pomoc w ukryciu (gdy zdezerterował z wojska), została aresztowana 10.11.1943 r. i więziona w Czeskiej Lipie, skąd 27.12.1943 r przewieziono ją do więzienia w Dreźnie. Z Drezna, transportem zbiorowym przesłana została do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie 12.02.1944 r. zarejestrowano ją jako więźniarkę nr obozowy 75306. Będąc w ciąży, urodziła 21.07.1944 r. syna Ryszarda, a dzięki pomocy współwięźniarek udało jej się dziecko utrzymać przy życiu i wytrwać mimo bardzo ciężkich warunków życia – do ostatnich dni funkcjonowania obozu. Odzyskała wolność gdy Birkenau oswobodziły wojska rosyjskie. Wraz z dzieckiem dostała się do Brzeszcz, a stamtąd do Krakowa i dalej do Sanoka. Po wojnie, odszukawszy się z żołnierzem z Czeskiej Lipki, pobrali się i zamieszkali w Rybniku-Chwałowicach. Bibliografia: APMA-B ankieta wypełniona przez Bronisławę Winnicką z 16.09.1971 r. (sygnatura: Mat./8542, nr inwentarzowy 157681). W zachowanych dokumentach APMA-B oraz byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

Machulik Bronisława

MACHULIK RYSZARD, Więzień KL Auschwitz nr 189678. Urodzony 21.07.1944 r. w Birkenau, syn Alojzego i Bronisławy z d. Winnicka. Urodzony w obozie, zarejestrowany jako dziecko-więzień nr 189678. Opuścił obóz wraz z matką na krótko przed wyzwoleniem przez wojska radzieckie. Po wojnie zamieszkał w Rybniku-Chwałowicach. Skończywszy szkołę podstawową, wykonywał zawód górnika w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Bibliografia: APMA-B ankieta wypełniona przez Bronisławę Winnicką z 16.09.1971 r. (sygnatura: Mat./8542, nr inwentarzowy 157681). W zachowanych dokumentach APMA-B oraz byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

MICHALSKI EDWARD, Więzień KL Buchenwald. Urodzony 15.04.1885 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Pracował jako górnik. Aresztowany w początkowym okresie okupacji hitlerowskiej tj. 26.09.1939 r., został przekazany do KL Buchenwald gdzie zginął 27.07.1940 r. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 110; Zbiory J. Delowicza. 

MICHALSKI JAN, Jeniec obozu jenieckiego. Urodzony 21.08.1915 r. w Żorach-Rogoźna pow. rybnicki, syn Walentego i Ludwiny z d. Jaśko, mieszkaniec Żor-Rogoźna. Po ukończeniu szkoły powszechnej, do 15.03.1939 r. pracował w gospodarstwie rolnym w Żorach. Od 1938 do 21.03.1939 r. był członkiem Związku Młodzieży Powstańczej. 21.03.1939 r. został powołany do służby wojskowej w 53 p. art. lekkiej w Stryju gdzie pełnił służbę do 25.09.1939 r. i następnie dostał się do niewoli niemieckiej. Przetransportowany został do obozu jenieckiego w Stargardzie gdzie zatrudniony był w majątku rolnym jako jeniec wojenny. Po wyzwoleniu i powrocie do domu 23.05.1945 r. podjął pracę w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach, a 26.04.1946 r. został przeniesiony służbowo do kop. „Jankowice” w Boguszowicach k/Rybnika, gdzie pracował do przejścia na emeryturę 25.08.1975 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza, segr. II. 

NIESZPOREK LUDWIK, Więzień w Tarnowie, Montelupich w Krakowie, KL Auschwitz nr 3643. Urodzony 16.10.1908 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Aresztowany 23.09.1939 r. na terenie kopalni „Chwałowice” w Chwałowicach i przetransportowany do Tarnowa, następnie do więzienia na Montelupich w Krakowie. Stamtąd przekazano go do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany został 30.08.1940 r. jako więzień nr 3643. Zginął w tym obozie 2.05.1942 r. Bibliografia: I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998 r., s. 45; L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37. 

Nieszporek Ludwik

OCHOJSKI FRANCISZEK, Więzień w Katowicach, KL Buchenwald.
Urodzony 30.01.1890 r. w Boguszowicach k/Rybnika, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, rolnik. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Aresztowany w pierwszym miesiącu okupacji hitlerowskiej (26.09.1939 r.), więziony przez 9 miesięcy w więzieniu w Katowicach, a następnie przekazany do KL Buchenwald gdzie zginął 18.05.1942 r. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000 r., s. 125; Zbiory J. Delowicza. 

PUKOWIEC ALOJZY, Więzień w KL Neuengamme. Urodzony 8.11.1915 r. W Chwałowicach k/Rybnika, mieszkaniec tej miejscowości. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Porucznik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. Zbiegł z niewoli niemieckiej i działał w ruchu oporu na terenie Generalnej Guberni. Z ramienia ZWZ/AK, pełnił funkcję łącznika między Górnym Śląskiem i Warszawą. Przedostawał się też jako kurier na Węgry, a stamtąd do Anglii do przedstawicieli rządu emigracyjnego. Aresztowany przez gestapo 11.08.1943 r. w Warszawie, więziony był w KL Neuengamme i innych obozach hitlerowskich. Zginął w maju 1945 r. prawdopodobnie w zatoce Lubeckiej gdy więźniów ewakuowano drogą morską i statki te zostały zatopione wraz z więźniami. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 146; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 170-179, 308; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 10; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 263; Zbiory J. Delowicza. 

PUKOWIEC BRONISŁAW, Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz. Urodzony 27.09.1913 r. w Chwałowicach k/Rybnika, mieszkaniec tej miejscowości. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Ukończył rybnickie gimnazjum z maturą w 1932 r. Przez dwa lata był pracownikiem kopalni „Chwałowice” w Chwałowicach. Następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Studia ukończył w 1937 r. otrzymując dyplom magistra filozofii. Przez krótki okres pracował jako asystent w Akademii Umiejętności. Uczestniczył w niemieckiej, z której udało mu się zbiec. Po powrocie w rodzinne strony, podjął pracę w Urzędzie Pośrednictwa Pracy, a pod koniec 1940 r. otrzymał kampanii wrześniowej 1939 r. i dostał się do niewoli zatrudnienie na poczcie w Sosnowcu, angażując się równocześnie do pracy konspiracyjnej – pełnił funkcję komendanta ZWZ w Mysłowicach. Zdradzony przez jednego z członków organizacji, został aresztowany 15.09.1942 r. i więziony w w Mysłowicach. Następnie, 25.01.1943 r. został wywieziony do KL Auschwitz, gdzie tego samego dnia, na podstawie orzeczenia sądu doraźnego został rozstrzelany.
Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 170-179, 308; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 10; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 263; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998, s. 675; L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, 1994 r. s. 34, S. Kędra i A. Szefer, Nauczyciele śląscy polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji – Księga Pamiątkowa, Katowice 1971 r. s. 95; Zbiory J. Delowicza. 

PUKOWIEC JÓZEF (ojciec), Więzień – brak informacji dot. miejsca.
Urodzony w Bziu k/Jastrzębia Zdroju pow. rybnicki, mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika. Przed pierwszą wojną światową pracował w Świętochłowicach. W 1910 r. Był działaczem Polskich Związków Zawodowych. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – uczestniczył w trzecim powstaniu śląskim. W okresie okupacji hitlerowskiej aresztowany, ale staraniem rodziny został zwolniony z więzienia.
Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 146. 

PUKOWIEC JÓZEF pseud. „Chmura”, „Pukoc”, Więzień w KL Auschwitz. Urodzony 14.09.1904 r. w Świętochłowicach. Zamieszkały w Chwałowicach k/Rybnika. W okresie 1921-1925 r. uczeń seminarium nauczycielskiego w Wągrowcu i Pszczynie, a następnie w 1925 r. podjął pracę w Baranowicach, od 1926 r. pracował w Chwałowicach. W tej też miejscowości rozpoczyna się jego kontakt z harcerstwem – od członkowstwa w IX Drużyny ZHP im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Pełnił coraz ważniejsze funkcje w drużynie, uzyskał stopień instruktorski harcmistrza. W latach 1927-1929 i 1930-1935 pełnił funkcję komendanta Hufca ZHP w Rybniku. Od 1930 r. pracował w szkole w Załężu-Katowice, a następnie studiował w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach. W okresie 26.08. – 3.09.1939 był komendantem Śląskiej Chorągwi Harcerzy, natomiast od rozpoczęcia okupacji hitlerowskiej do 18.08.1940 r. pełnił funkcję komendanta Tajnej Śląskiej Chorągwi Harcerzy. Zorganizował konspiracyjną sieć harcerską, był główny redaktorem tajnych wydawnictw „Świt” i „Zryw”. Był członkiem Związku Walki Zbrojnej. Aresztowany przez gestapo 18.12.1940 r. wraz z kilkunastoma harcerzami i dowództwem Śląskiego Okręgu Sił Zbrojnych Polski. Przetransportowany do KL Auschwitz, sądzony w lipcu 1942 r. w Bytomiu, gdzie skazano go na śmierć „… za przygotowywanie zdrady stanu”. Wyrok kary śmierci wykonano 18.08.1942 r. w Katowicach – został ścięty na gilotynie. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 170-179, 308; Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980, red. Jan Walczak, Katowice 1986, s. 240; A. Mrowiec, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem, Katowice 1958, s. 23; Ziemia rybnicko- wodzisławska, red. J. Ligęzy, Katowice 1970, s. 184, 263, 271; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 147; L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, 1994 r. s. 34; S. Kędra i A. Szefer, Nauczyciele śląscy polegli i zamordowani w latach hitlerowskiej okupacji – Księga Pamiątkowa, Katowice 1971 r. s. 95; Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

Józef Pukowiec

PUKOWIEC PAWEŁ, Więzień – brak informacji dot. miejsca. Urodzony 1.01.1894 r. w Mszanie k/Jastrzębia Zdroju pow. rybnicki, mieszkaniec tej miejscowości. Pracował w PKP jako dróżnik. Aresztowany 25.04.1941 r. – brak jest informacji o nazwie więzienia w jakim przebywał. Zwolniony z więzienia 27.05.1942 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją Franciszka Wala i nauczycielki Wandy Sitek), skor. 4. 

PUKOWIEC STANISŁAW, Więzień w Gerlic, KL Mauthausen, KL Buchenwald.
Urodzony w 1910 r. w Chwałowicach k/Rybnika. W latach międzywojennych był pracownikiem Urzędu Miejskiego w Rybniku. Aresztowany we wrześniu 1939 r. i więziony w więzieniu w Gerlic, w KL Mauthausen, w KL Buchenwald. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozach, w których przebywał, przeżył i doczekał się wyzwolenia. Po powrocie do domu, zamieszkał w Bełku i tam podjął pracę w Urzędzie Gminy. Utrata zdrowia i stosowane na nim zabiegi pseudomedyczne (w obozach), spowodowały, że zmarł w 1948 r. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 177, L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 147; L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, Wyd. 1994 r. s. 34; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

SIWIEC FERDYNAND, Więzień gestapo w Rybniku, KL Auschwitz, KL Mauthausen.
Urodzony 15.05.1900 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, wykonywał zawód górnika. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – brał udział w trzecim powstaniu śląskim. Aresztowany w okresie okupacji hitlerowskiej tj. 9.05.1941 r. i przez dziewięć miesięcy więziony w Rybniku, a nastepnie przekazany do KL Auschwitz i z kolei przesłany do KL Mauthausen gdzie zginął 25.08.1942 r. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 160; Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B oraz w kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

SŁUPIK PAWEŁ, Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz. Urodzony 29.12.1899 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Aresztowany 26.10.1942 r. i przekazany prawdopodobnie do więzienia śledczego w Mysłowicach, a po śledztwie przesłany do KL Auschwitz. Mimo potwornych warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność w maju 1945 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

SŁUPIK PAWEŁ, Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 85456. Urodzony 29.12.1899 r. w Gliwicach, syn Wincentego i Zuzanny z d. Wala, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Aresztowany 26.10.1942 r. i przetransportowany prawdopodobnie do więzienia śledczego w Mysłowicach, a po śledztwie przesłany do KL Auschwitz, zarejestrowany w obozowej ewidencji jako więzień nr 85456. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność w maju 1945 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje; (Z SUPLEMENTU). 

SPAŁEK RYSZARD, Więzień KL Auschwitz. Urodzony 3.01.1901 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, wykonujący zawód górnik. Aresztowany 18.12.1940 r. i przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął 23.05.1942 r. Brak innych informacji o tym więźniu. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

STAROSTA ALFRED, Więzień KL Gross-Rosen. Urodzony 10.09.1902 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, górnik – maszynista szybowy. Należał do komunistycznej organizacji ruchu oporu. Aresztowany 30.05.1944 r. i przekazany do KL Gross-Rosen gdzie zginął tuż przed wyzwoleniem obozu w dniu 13.02.1945 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

STAWIARZ JÓZEF pseud. „Stary”, Więzień KL Gross-Rosen. Urodzony 18.02.1897 r. w Górkach pow. kielecki, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Członek POW Górnego Ślaska, były powstaniec – uczestnik trzech powstań śląskich. Od 1928 r. działacz Centralnego Związku Górników. W 1935 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Polski, a po jej rozwiązaniu do Polskiej Partii Socjalistycznej. W okresie okupacji był współzałożycielem organizacji podziemnej „Czerwona Pomoc” w Chwałowicach (organizacja skupiająca działaczy KPP i PPS). Działał również w podziemnej Polskiej Partii Robotniczej oraz Armii Ludowej pod pseudonimem „Stary”. Aresztowany 31.05.1944 r., przesłany do KL Gross-Rosen. 6.03.1945 r. znalazl się w transporcie chorych i niezdolnych do pracy więżniów – zginął, prawdopodobnie rozstrzelany jako niezdolny do transportu ewakuacyjnego. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, Wyd. 1994 r. s. 44; Zbiory J. Delowicza. 

STRUPOWSKI ROBERT, Więzień KL Buchenwald. Urodzony 11.05.1901 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, sekretarz gminy. Członek POW Górnego Ślaska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich i działacz plebiscytowy. Aresztowany już w drugim dniu okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Buchenwald. Przeżył ciężką egzystencję w obozie koncentracyjnym, lecz niestety zmarł z wycieńczenia po wyjściu z obozu. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s.170; Zbiory J. Delowicza. 

SUHAN JÓZEF, Więzień KL Auschwitz. Urodzony 21.08.1919 r. w miejscowości Rogoźna k/Żor pow. rybnicki, syn Marii, mieszkaniec Chwałowic k.Rybnika. Po aresztowaniu przekazany do KL Auschwitz gdzie zginął 16.07.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 15864/1942 – potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 16:05, określenie przyczyny zgonu to „Herzschwäche bei Darmkatarrh” (niewydolność serca przy nieżycie/katarze jelit). Bibliografia: APMA-B „Księga zgonów”, t. 11, s. 846, nr id. 14374. 

SYREK KAROL, Więzień w Szatzlar. Urodzony 17.08.1885 r. w Michałkowicach gmina Jankowice Rybnickie. Uczestnik pierwszej wojny swiatowej na terenie Francji. Pracował jako górnik w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. Pod kieniec sierpnia 1939 r. uchodził przed Niemcami na tereny wschodnie, ale po powrocie (po trzech miesiącach) do rodzinnej miejscowości, został aresztowany i przekazany do wiezienia w Szatzlar. Brak dalszych informacji o losie więźnia. Wiadomo jedynie, że przeżył pobyt w więzieniu i odzyskał wolność, podjął ponownie pracę w kop. „Chwałowice”, gdzie pracował do emerytury w 1958 r. Zmarł w październiku 1995 r. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 38; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 171. 

SZULIK JÓZEF, Więzień KL Gross-Rosen. Urodzony 8.03.1902 r. w Radlinie-Głożynach pow. rybnicki, mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Pracując w kopalni, był współzałożycielem kopalnianej komórki PPS, natomiast w okresie wyprzedzającym wybuch wojny w 1939 r. aktywnie działał w Związku Zawodowym Górników na terenie kopalni. Z chwilą rozpoczęcia okupacji hitlerowskiej, zaangażował się w Chwałowicach w działalność organizacji konspiracyjnej „Czerwona Pomoc”. Aresztowany 30.05.1944 r. i przetransportowany do KL Gross-Rosen – zginął 9.03.1945 r. Bibliografia: L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, Wyd. 1994 r. s. 46; Zbiory J. Delowicza. 

TKOCZ ALFRED pseud. “Gruszka”, Więzień w KL Auschwitz. Urodzony 27.05.1914 r. w Chwałowicach k/Rybnika, syn Jana i Marii z d. Zniszczoł. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Drużynowy kręgu starszoharcerskiego. Uczeń Seminarium Nauczycielskiego w Pszczynie. W 1939 r. ochotnik Wojska Polskiego i uczestnik kampanii wrześniowej. Podczas okupacji hitlerowskiej współorganizator Szarych Szeregów, POP, żołnierz organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. W stopniu kapitana pełnił funkcję zastępcy dowódcy kompanii AK w rejonie rybnickim. Aresztowany 9.02.1944 r., więziony był w KL Auschwitz. 409 Następnie, wywieziony na roboty podziemne w Bremen (na terenie Niemiec), zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Bibliografia: Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku, Katowice 1986, s. 240, 244, 245; M. Brzost, Rybnicki Inspektorat Armii Krajowej, Katowice 1995, s. 51; L. Musiolika, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186, 308; A. Mrowiec, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem, Katowice 1958 s. 23; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 264, 272, 276; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

Tkocz Alfred

TKOCZ ALOJZY,
Więzień KL Auschwitz, KL Gross-Rosen, KL Mauthausen-Gusen 58490, 105182. Urodzony 12.08.1910 r. w Chwałowicach k/Rybnika, syn Jana i Marii z d. Zniszczoł. Pracownik kopalni „Chwałowice”. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. Od początku okupacji hitlerowskiej działał w Szarych Szeregach, POW, był żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany przez gestapo 25.06.1943 r., zwolniony, i ponownie aresztowany 13.07.1944 r. Przewieziony wpierw do KL Auschwitz i zaraz do KL Gross-Rosen, następnie do KL Mauthausen-Gusen gdzie zarejestrowany został jako więzień nr 58490, 105182. Zginął dnia 23.04.1945 r.
Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186, 308; Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku, Katowice 1986, s. 240; A. Mrowiec, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem, Katowice 1958 s. 23; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 259, 264, 272; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; W zachowanych dokumentach APMA-B oraz w kartotece więźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

Tkocz Alojzy

TKOCZ ANNA z d. STEFEK, Więźniarka w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 27673.
Urodzona 23.07.1919 r. w Dąbrowie k/Karwiny, córka Henryka i Anny z d. Poczesny, mieszkanka Chwałowic k/Rybnika – żona Alfreda Tkocza. Harcerka – przyboczna Drużyny Harcerek im. Królowej Jadwigi w Chwałowicach. Uczestniczka pogotowia harcerek w 1939 r. Z nastaniem okupacji hitlerowskiej członkini Szarych Szeregów, POP i ZWZ. Była łączniczką, kolporterką i współautorką pisma konspiracyjnego „Zryw”. Po aresztowaniu cioci Stefanii Stefek musiała się ukrywać. Wpadła jednak w ręce gestapo 10.04.1942 r. i wpierw przetrzymywana była w wiezieniu cieszyńskim, a następnie przewieziona do więzienia śledczego w Mysłowicach. Po śledztwie przetransportowano ją 18.12.1942 r. do KL Auschwitz gdzie po zarejestrowaniu otrzymała numer więźniarki 27673. Wyrokiem policyjnego sądu doraźnego w dniu 22.10.1943 r., skazana została na śmierć, wyrok ten wykonany był 25.10.1943 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 30857/1943 – potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarła o godz. 10:45, określenie przyczyny zgonu to „Tuberkulose” (gruźlica). Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 168; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998, s. 512, 697; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003, s. 41, 43, 46; L. Musiolik, Śląscy patroni rybnickich ulic, 1994 r. s. 44; APMA-B „Księga zgonów”, t. 21, s. 833, nr id. 61242; Zbiory J. Delowicza(42, 71 s. 184, poz. 451, 319, inf. Henryka Stefka – brata). 

TKOCZ JADWIGA,Wieźniarka KL Ravensbrück. Urodzona 9.10.1922 r. w Chwałowicach k/Rybnika, córka Jana i Marii z d. Zniszczoł. Harcerka Drużyny Harcerskiej w Chwałowicach. Od początku okupacji wraz z całą rodziną zaangażowana w działalność konspiracyjną w podziemnej pracy harcerskiej, łączniczka, kolporterka prasy podziemnej ZWZ/AK. Aresztowana z rodziną 13.07.1943 wywieziona do Ravensbrück. Zginęła w tym obozie 13.01.1945 r. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186, 308; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947, s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Śląsk” Katowice 1970, s. 264; Zbiory J. Delowicza. 

TKOCZ JAN (ojciec), Więzień KL Auschwitz, KL Gross-Rosen, KL Mauthausen nr 58487 i nr P/105183. Urodzony 29.08.1886 w Chwałowicach k/Rybnika. Pracownik kopalni „Chwałowice”, członek POW Górnego Śląska, uczestniczył w powstaniach śląskich. Działacz ruchu oporu w POP, żołnierz organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany 13.07.1944 r. i wysłany w dniu 14.09.1944 r. do KL Auschwitz, po kilku dniach do KL Gross-Rosen. Następnie, 18.09.1944 r. przetransportowany do KL Mauthausen gdzie otrzymał nr 58487 i P/105183. Zginął w tym ostatnim obozie 28.02.1945 r. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 264. 

Tkocz Jan (ojciec)

TKOCZ JÓZEF, Więzień KL Auschwitz.
Urodzony 7.02.1889 r. w Gotartowicach k/Rybnika, syn Franciszka i Leopoldyny, mieszkaniec Gortatowic. Po aresztowaniu przetransportowany do KL Auschwitz. Zginął 7.08.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 21571/1942 – potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 11:32, określenie przyczyny zgonu to „plötzlicher Herztod” (nagły zawał serca). Bibliografia: I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998, s. 656; L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 37; APMA-B „Księga zgonów”, t. 15, s. 569, nr id. 20011. 

TKOCZ KLARA pseud. „Paula”, Więźniarka KL Auschwitz-Birkenau, KL Ravensbrück. Urodzona 24.09.1918 r.w Chwałowicach k/Rybnika, córka Jana i Marii z d. Zniszczoł. Mieszkanka Chwałowic. Harcerka Drużyny Harcerek im. Królowej Jadwigi w Chwałowicach. W czasie okupacji hitlerowskiej razem z braćmi i siostrą Jadwigą działała w Szarych Szeregach, POP, była żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowana w lipcu 1944 r., przekazana została w KL Auschwitz-Birkenau, skąd przeniesiono ją do KL Ravensbrück. Doczekała się wyzwolenia w 1945 r. przez wojska alianckie. Wysłana przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż na rekonwalescencję do Szwecji, osiedliła się tam na stałe i założyła rodzinę. Zmarła 23.01.1996 r. – pochowana w Fritzaf. Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186, 308; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922-1947, 1947 r., s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 264; W zachowanych dokumentach APMA-B nie figuruje. 

Tkocz Klara

TKOCZ MARIA z d. ZNISZCZOŁ, Więźniarka KL Ravensbrück. Urodzona 21.03.1888 r. w Jankowicach k/Rybnika, zamieszkała w Chwałowicach k/Rybnika. Matka ośmiorga dzieci, z których w okresie okupacji hitlerowskiej aż pięcioro zostało aresztowanych i osadzonych w obozach. Do 1939 r. działaczka społeczna w Towarzystwie Polek, Towarzystwie Czytelni Ludowych (TCL) i Kole Przyjaciół Harcerstwa. Od początku okupacji cała rodzina zaangażowana była w działalność organizacji konspiracyjnej Siła Zwycięstwu Polski – ZWZ/AK. W domu Tkoczów znajdował się bunkier, gdzie drukowano tajne pismo „Zryw”, dokonywano nasłuchu radiowego, ukrywano bibliotekę TCL, ukrywano partyzantów. Aresztowana 13.07.1944 r. wywieziona z rodziną, dostała się do obozu KL Ravensbrück gdzie zmarła 3.02.1945 r. Z dziesięcioosobowej rodziny, wojnę przeżyły tylko cztery najmłodsze dzieci. Bibliografia: L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 181; I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003, s. 39, 42, 44, 45, 49; Zbiory J. Delowicza. 

Tkocz Maria

TKOCZ RYSZARD, Więzień KL Auschwitz. Urodzony 18.07.1916 r. w Chwałowicach k/Rybnika, syn Jana i Marii z d. Zniszczoł. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, w 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu sierżanta. W czasie okupacji hitlerowskiej, działał aktywnie w Szarych Szeregach, POP, był żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. W działalności konspiracyjnej współredagował (z pozostałym rodzeństwem) podziemne pismo „Zryw”. Dowódca plutonu AK w Chwałowicach. Aresztowany przez gestapo w lipcu 1944 r., przekazany został do KL Auschwitz i tam 18.09.1944 r. na posiedzeniu sądu doraźnego skazany na karę śmierci, którą wykonano w tymże roku – został powieszony w publicznej egzekucji w Tychach.
Bibliografia: I. Libura, Z dziejów domowych powiatu – gawęda o ziemi rybnickiej, Opole 1984, s. 179-186, 308; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 182; Rybnik. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 roku, Katowice 1986, s. 240; A. Mrowiec, Z dziejów okupacji hitlerowskiej w rybnickiem, Katowice 1958 s. 23; Księga Pamiątkowa Państwowego Gimnazjum i Liceim w Rybniku 1922- 1947, 1947 r., s. 7; Ziemia rybnicko-wodzisławska, red. J. Ligenzy, Katowice 1970, s. 264, 272; I. Pająk, Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998, s. 711; J. Klistała, Działacze rybnickiego ZWZ/AK w obozach koncentracyjnych cz. II, Bielsko-Biała 2003, s. 40, 43-45, 50, 52; W zachowanych dokumentach z KL Auschwitz nie figuruje. 

Tkocz Ryszard

VOREITER LUDWIK, Więzień w Mysłowicach.
Urodzony 3.06.1898 r. w Chwałowicach k/Rybnika, mieszkaniec Wielopola k.Rybnika. Aresztowany w okresie okupacji i przekazany do więzienia śledczego w Mysłowicach gdzie zmarł z wycieńczenia 3.07.1942 r. Bibliografia: Więzienia hitlerowskie na Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim i w Częstochowie 1939-1945, red. A. Szefer, Katowice 1983 r., 

WAŁACH ALFRED, Więzień KL Gross-Rosen. Urodzony 12.08.1908 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Był górnikiem w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. Komunista i członek organizacji ruchu oporu. Aresztowany 30.05.1944 r., przebywał w KL Gross-Rosen. Mimo potwornych warunków jakie panowały w obozie, przeżył i odzyskał wolność. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

WĘGLORZ TEODOR, Więzień w Katowicach, KL Sachsenhausen, KL Oranienburg.
Urodzony 3.09.1890 r. w Gliwicach, mieszkaniec pow. rybnickiego. Pracował w kop. w Nowej Rudzie, a od 1918 r. w kop. w Knurowie. Od 1919 r. członek POW Górnego Śląska, powstaniec – uczestnik powstań śląskich, w trzecim powstaniu dowódca VII kompanii (chwałowickiej). Aresztowany 26.09.1939 r. i wpierw więziony w Katowicach, a następnie przekazany do KL Sachsenhausen, stamtąd do KL Oranienburg – gdzie działał w obozowej organizacji konspiracyjnej. Przeżył i wrócił z obozu 12.11.1945 r. Po powrocie, pracował do 1948 r. w kop. „Chawłowice”. Posiadał odznaczenia: Krzyż Walecznych na Śląskiej Wstędze Waleczności, Złoty Krzyż Zasługi, Śląski Krzyż Powstańczy i Medal Niepodległości. Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 38; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 189; Zbiory J. Delowicza. 

WINKLER RUDOLF, Więzień w Bytomiu, KL Mauthausen, podobozu Melk, podobozu Ebensee. Urodzony 22.05.1904 r. w Bziu k/Jastrzębia Zdroju pow. rybnicki, mieszkaniec tej miejscowości. Z zawodu górnik, od 1918 r. daremnie szukał pracy w kop. „Rymer” w Niedobczycach, „Emma” w Radlinie, „Ignacy” w Niewiadomiu. Zgłosił się więc ochotniczo do wojska polskiego. Służył w pułku lotniczym w Poznaniu – dosłużył się stopnia sierżanta pilota. Za swoje lewicowe poglądy został wydalony z wojska. W 1927 r. pojechał do Belgii i pracował w górnictwie – tam też działał w komunistycznej partii. Powrócił w 1935 r. do Polski – jako uciążliwy obcokrajowiec. W kraju od razu przystąpił do pracy w KPP (Komunistycznej Partii Polski). Rozpoczął też pracę w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach. 1.05.1939 r. zorganizował akademię robotniczą na stadionie „Ruda” w Rybniku. Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Polski, pracował nadal w kopalni w Chwałowicach. Zgromadził wokół siebie grupę towarzyszy KPP i organizował przy ich współudziale pomoc dla aresztowanych, między innymi kryjówki dla ściganych przez gestapo. Był wydawcą ulotek o treści antyhitlerowskiej. W 1940 r. wysłany przez Arbeitsamt w Rybniku do pracy w kopalniach Westfalii. Po roku jednak wrócił i włączył się do pracy w organizacji podziemnej. Został aresztowany 12.02.1943 r. a Sąd Specjalny w Bytomiu skazał go na dziesięć lat więzienia. Gdy front Armii Rosyjskiej się zbliżał, został ewakuowany do KL Mauthausen, stamtąd do podobozu w Melk, do Ebensee gdzie zmarł na początku maja 1945 r. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza (kserokopia z relacją brata Józefa Winklera z Bzia i artykuł Józefa Paszendy), skor. 5; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

WOWRA PAWEŁ, Więzień KL Buchenwald, w KL Mauthausen. Urodzony 14.03.1894 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Z zawodu górnik, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich, wybitny patriota. Aresztowany już w drugim dniu okupacji hitlerowskiej i przekazany do KL Buchenwald, następnie do KL Mauthausen gdzie zginął w 1942 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza; W ocalałej kartotece wieźniów byłego KL Mauthausen nie figuruje. 

ZIMNY JÓZEF, Więzień w Katowicach, KL Buchenwald. Urodzony 15.08.1903 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Górnik, członek POW Górnego Ślaska, były powstaniec – uczestnik powstań śląskich. W latach przedwojennych ochotnik wojska polskiego – plutonowy. Po powrocie do domu z kampanii wrześniowej 1939 r. został aresztowany 26.09.1939 r. i przebywał dziewięć miesięcy w więzieniu w Katowicach. Następnie, przekazany został do KL Buchenwald gdzie zginął 18.06.1940 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu.Bibliografia: L. Musiolik, Od Związku Powstańców Śląskich do Związku Kombatantów RP, s. 36; L. Musiolik, Rybniczanie słownik biograficzny, Rybnik 2000, s. 204; Materiały archiwalne J. Delowicza. 

ŻAGAN FRANCISZEK, Więzień KL Buchenwald. Urodzony 27.09.1908 r., mieszkaniec Chwałowic k/Rybnika, naczelnik poczty, przed wojną – opiekun młodzieży powstańczej. Aresztowany w pierwszym miesiącu okupacji hitlerowskiej (29.09.1939 r.) za postawę antyhitlerowską i przekazany do KL Buchenwald gdzie zginął w 1941 r. Brak jest innych informacji o tym więźniu. Bibliografia: Zbiory J. Delowicza. 

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *